Europa står i eit alvorleg skjæringspunkt. Noregs utanriksminister Espen Barth Eide åtvarar om den farlegaste tida på 80 år, medan diplomatiske forsøk på å få slutt på krigen i Ukraina manglar gjennombrot. Samstundes mobiliserer Noreg meir støtte til Kyiv.

Europa i ein ny alvorstid

«Vi lever jo i den farlegaste tida på 80 år. Det er krig i Europa. Vi kan ikkje ta for gitt at det ikkje blir verre», sa utanriksminister Espen Barth Eide til NRK.

Eide understrekar at forhandlingar mellom Ukraina og Russland må vere neste steg, men at fred ikkje kjem lett. Nokre norske forskarar er langt meir skeptiske til at ei varig løysing er nær.

Komplekse forhandlingar utan gjennombrot

Det siste døgnet med diplomati har ikkje gitt resultat.

• Slutten av november: Ein ukrainsk delegasjon reiste til Florida for samtalar med amerikanske styresmakter. President Volodymyr Zelenskyj sa at Ukraina er «innstilt på å fortsette det ærlege arbeidet med den amerikanske sida for å oppnå reell fred».
• Tidleg i desember: USA sin spesialutsending Steve Witkoff landa i Moskva for møte med president Vladimir Putin. Møtet førte ikkje til noko gjennombrot.

USA si rolle omstridd

Iver B. Neumann, direktør ved Fridtjof Nansens Institutt, er skarp i si vurdering av USA si rolle.

«USA er derfor ikkje nokon eigentleg fredsmeklar.»

Han meiner USA ser ut til å vere «vel så interessert i eigne forretningsmoglegheiter som å skape ein rettferdig og haldbar fred».

Noreg intensiverer støtta

Parallelt med samtalane trappar Noreg opp bidraga. Tidlegare i desember kunngjorde Eide at Noreg vil tildele 500 millionar dollar ekstra under PURL-programmet.

Zelenskyj har òg kunngjort møte med dei franske, britiske og tyske statsleiarane måndag, der fred vil vere hovudtema.

Forskingsrapport åtvarar om enorme kostnader

Ein fersk rapport frå Norsk Utenrikspolitisk Institutt (NUPI), lansert i november 2025 og redigert av seniorforskar Karsten Friis, skisserer to hovudscenario: eitt der Russland oppnår ein (delvis) siger, og eitt der Ukraina igjen kjem på offensiven. Konklusjonane er alvorlege.

Rapporten undersøker dei materielle og økonomiske kostnadene for Europa og Noreg i begge scenario, og teiknar eit dystert bilete av kva ein russisk siger ville bety for kontinentet.

Manglande tillit stoppar framgang

Ei sentral hindring er djup tillitsmangel. Neumann peikar på at Ukraina har gode grunnar til å mistru russiske garantiar.

«Det har vore klart sidan Russland gav garantiar som ikkje blei halde første gong i 1994, at russiske garantiar ikkje er verd noko.»

Oleksandra Deineko, forskar ved Institutt for forsvarsstudier (IFS) og NIBR ved Oslo Met, meiner Russland ikkje viser reelt ønske om å avslutte krigen.

«Putin sitt mål om å forvandle Ukraina til Novorossia er ikkje oppnådd.»

Ho understrekar at ukrainarar ønskjer langvarig fred, men ikkje på premiss som kan utløyse ny russisk aggresjon: Målingar viser at fleirtalet er imot ein slik fred.

Vegen vidare

Oberstløytnant og hovudlærar ved Krigsskolen, Palle Ydstebø, ser lite realistisk håp om snøgg fred.

«Vi kan håpe på fred, men eg ser ikkje på det som realistisk.»

Han siterte Zelenskyj: «Dersom Russland sluttar å slåst blir det fred, viss Ukraina sluttar å slåst er det slutt på Ukraina.»

Samtidig held Russland fram med angrep mot Ukraina, medan diplomatiske spor blir prøvde. Det understrekar gapet mellom forhandlingsrommet og krigens realitetar i det Eide kallar den farlegaste tida på 80 år.

Hovudbiletet er klart: Forhandlingane står i stampe, kostnadene ved feil kurs er enorme, og Noreg held fram med å mobilisere politisk og økonomisk støtte. Neste rettesnor blir møta Zelenskyj varslar med Frankrike, Storbritannia og Tyskland, der fred igjen står øvst på agendaen.

Kjelder: NRK, Regjeringen.no, NUPI (Karsten Friis-rapporten «Europe's choice»), Fridtjof Nansens Institutt, Dagens, Institutt for forsvarsstudier (IFS)